بازخوانی شهر یزد در چالش طراحی پروژه آزمایشگاه یزد

پروژه ما در بستر خود شروع شد. اتفاقاتی که در گذشته همانند ماکتی شهر های تاریخی مختلف جهان را شکل دادند، اتفاقاتی ماندگار و احتمالا عملکرد گرا در زمانه خود می باشند. پروژه یزد در شروع خود ما را به گشت زنی در این شهر پرخاطره وا داشت. با کمی گشت و گذار در این شهر و مشاهده معماری ارزشمند آن می توان دریافت که آنچه امروزه تحت عنوان معماری کویری ایران می شناسیم، ایدئوگرام هایی مانند 4ایوانی، حیاط مرکزی و … صرفا تنها نمادهای معماری اقلیم گرم و خشک نیست و می توان گفت که اینها نمادهای فرهنگی-مذهبی با ریشه های اجتماعی در این دوره های تاریخی هستند که به دلیل در آغوش گرفتن سطح بالایی از اجتماع، اقتصاد، فرهنگ و به فراخور آن هنر صرفا در جهت اعتلای زمانه خود شکل گرفتند.

معماری دوره های مذکور در این مناطق تلاشی حداکثری معماران زمانه برای ساختن راهکار های عملکردی در پی رسیدن به هدف ایجاد تجربه های زیستی موفق تر برای افراد آن زمانه است. ایدئوگرام های موجود در ساختارهای بناهای به جای مانده تاکید حداکثری بر هندسه های فضایی، سلسله مراتب های رسش به اتفاقات بنا، بازی های گوناگون با ترازهای مختلف قابل جستار، پوسته دار بودن جداره های در معرض هوا و نور بیرون، ساختار های عملکردی آب در عناصری همچون بادگیر و استخر آب، این موارد تماما پاسخ هایی به عملکرد موجود به بستر می باشد و در حقیقت آن نمای بیرونی که بر اساس سبک شناسی دسته بندی میشود اهم کلام معماران کویر ایران نبوده است.

بنابراین تمرینی در جهت دستیابی به راهکارهای عملکردی اقلیمی در دستور زبان نوگرایانه درک فضا با لهجه یزدی برآمدیم. پروژه ما پژوهشی موردی در جهت مواجهه ای عملکردمند و با ارزش های اصالت گرایانه در مواجهه با شهر است. این پروژه در منطقه صفائیه، بافتی نه چندان قدیمی و مدولار در منطقه ای به نسبت متمول از شهر یزد قرار دارد. نسبت های ساختمانی در این منطقه، x  درصد از پیش روی خیابان می باشد. که این رویکرد ساختاری و توزیع پذیری تراکم، یکی از علل قطع بودن ارتباط شهر با یکایک ساختمان ها است.

در این پروژه تلاش شد با استفاده از عمق نمایی در محوطه پیش ورودی پروژه یا تلاشی برای ایجاد یک گودال باغچه همزمان که پاسخی برای شرایط اقلیم در حالت پسیو بدهیم، امکان سازی گفتگو این پروژه عملکردی با شهر را بررسی کنیم. این پروژه دعوت کنندگی فضایی برای عابرین پیاده دارد.

در همسایگی این پروژه تمام جداره های منتهی به خیابان ها حدود 4 متر بلندا دارد که امکان تداوم بصری پیاده و سواره را نسبت به بناها به حداقل خود می رساند. این پروژه برای گفتگو با شهر و دعوت کننده بودن نیازمند بوجود آوردن یک جداره فعال و زنده برای شهر داشت. این جداره به فراخور تناسبات نما برای شهر کوتاه و بلند می شود و از پس روزنه های خود، جلوه گری ای برای عابرین مینماید. در لبه بیرونی این جداره عنصر پیر نشین با ظاهری جدید نمایان است که امکان مکث برای عابرین (نه صرفا استفاده کنندگان پروژه) را میدهد. این جداره به موازات کف گود پروژه در خاک ریشه دارد و به همانند جداره ای 10 متری به مثابه ایوان های قدیمی مساجدی همچون یزد، تابلویی نگین گونه برای این پروژه خدماتی در سطح شهر می باشد. مجال هایی برای افراد در فضای محوطه بنا ایجاد شده است که شاید الزاما افراد خدمات گیر از پروژه نباشند. این پروژه خاطره سازی میکند.

در اینجا ما با سه نما در جبهه جنوبی مواجهیم: 1. نمایی که عابرین پیاده از سطح (0و0) ورود خیابان (لول روی پل) ساختمان را از ابتدای شروع دیوار در (0و0) پل تا انتهای پوسته ایوان مانند 2. از تراز گودال باغچه که در آن هسته زیر (0و0) پروژه نمایان است و زندگی زیر این حیاط مشخص میشود. 3. دید ساختمان به شهر که جداره شهری (ایوان شهری) ورود، پل، گودال باغچه و ارتباطات فضایی خود را نظاره میکند.

برای نمای پروژه تلاش شد از مصالحی استفاده گردد که از دیرباز در استان استفاده می شده است. اما همین آجر در این پروزه به نحوی دیگر در راستای تعالی عملکرد گرایی در مواجهه با اقلیم (پوسته خشک جهت کنترل وضعیت نور و سایه اندازی) می باشد.

این پروژه تلاشی حداکثری در جهت عدم استفاده از روزن های رو به جداره شهر در جهت حفظ دمای مطلوب داخل شده است. نورگیری توسط چند نورگیر سقفی (به مثابه هورنو) که به صورت عمود در اکسس های پروژه (نه در فضاهای عملکردی) قرار گرفته اند برای کنترل تمرکز افراد و کنترل آسایش حرارتی و نور. همچنین ارتباط بیرون به درون ساختمان در بخش هایی که ارتباطی نداشته به جهت عملکردی بودن ساختمان قطع شده است. (آزمایشگاه به جز بخش های مشخصی نباید پنجره داشته باشد).

در این پروژه مسیر های دسترسی عمودی و افقی حائز اهمیت اند زیرا کیفیت رسیدن عملکرد ها به یکدیگر از اهداف ما در این پروژه است. تداوم فضایی در محور های اصلی پروژه مابین طبقات از طریق راهرو ها و پله هایی با ماهیت ابجکت گونه صورت میگیرد.